Cmentarz żołnierzy Wojska Polskiego z 1920 r. w Podbrodziu

W Podbrodziu były dwa cmentarze: wojenny i wojenno-garnizonowo-cywilny. Według planu z 1930 r. cmentarz żołnierzy Wojska Polskiego znajdował się obok cmentarza niemieckiego, przy drodze z Podbrodzia do Kiemeliszek. Znajdowały się tam 24 groby, z tym że w grobie nr 9 pochowano dwóch żołnierzy NN. Wg. danych Rejestru Dóbr Kultury spoczywają tu żołnierze Wojska II Rzeszy, którzy polegli w okolicach Podbrodzia w l. 1915-1918 oraz polegli w 1920 r. żołnierze Wojska Polskiego. Wstępne szacunki wskazują, że spoczywa tu ok. 20 żołnierzy niemieckich i 20 żołnierzy polskich[1]. Sędziwa mieszkanka Podbrodzia Stefania Bukowska, żyjąca w tym miejscu od roku 1947, doskonale pamięta lepsze czasy tego cmentarza. Mówi, że był starannie ogrodzony, że widniały tu szeregi nagrobków (polskie po prawej stronie), na których można było odczytać, że tu spoczywa kapral, szeregowy, czy też kapitan. Nazwisk nie zapamiętała, ale jednego jest pewna, że były nagrobki, na których widniało: „żołnierz nieznany”.[2] Staraniami Stefana Siemaszki, J. Płata oraz Jana Siemaszki cmentarz został ogrodzony parkanem, po środku którego stoją 3 żelazne krzyże. „Piłsudski zapewne wiedział o grobach legionistów na przydrożnym cmentarzyku przy ówczesnej ul. Kiemieliskiej. Zostali pogrzebani przy mogiłach żołnierzy niemieckich z I wojny światowej. Jak twierdzą mieszkańcy Podbrodzia Teresa Myszko i Stanisław Szylkin, w latach 1957-1962 było około 20 nagrobków legionistów, część w stanie zniszczonym. Cmentarzyk był ogrodzony kamieniami, rosły tuje. Niemcy leżeli bliżej drogi, na ich nagrobkach były też polskie nazwiska. Mówiono, że są z Poznania. Nagrobki polskie i niemieckie zabierano pod fundamenty wznoszonych domów w Podbrodziu, wywożono na Białoruś. Cmentarzyk przy dawnej ul. Kiemieliskiej (potem Czerniachowskiego, obecnie Gaspariškių) faktycznie przestał istnieć i został zapomniany. O tym, że był przypomina jedynie mało widoczny napis, że tu leżą żołnierze niemieccy z I wojny światowej”.[3]

W roku 2020 udało się zidentyfikować następujące nazwiska pochowanych tu żołnierzy:

1. Cichra
2. Doman
3. Fularski
4. (Gajewski Bolesław)
5. Klimek Stefan
6. Marcysiak
7. Nowak Leon
8. Omiotek
9. Pawłow Aleksander
10. Pijawski
11. Ptaszek
12. Radziszewski Stanisław
13. Sieradzki Teofil
14. Sokołowski Tomasz
15. Świąder
16. Warzec
17. Wasiłowski
18. Wiśniewski Stanisław

[1] http://kvr.kpd.lt/#/static-heritage-search

[2] Gładkowska H., O Polakach zapomniano…, Kurier Wileński, 29-31.10.2005, Nr 210, str. 8

[3] Surwiło J., Spacerkiem z Marszałkiem po Żmudzi, Wilnie i Wileńszczyźnie. Zdarzenia, fakty, anegdoty, Wilno, 2009, str. 77-78