Głaz w miejscu śmierci naczelnika powstania styczniowego Z. Cytowicza w Patytaukis

Zygmunt Cytowicz[1] – ur. w Podubisiu (w pow. szawelskim). Po ukończeniu korpusu kadetów w Petersburgu służył wojskowo w artylerii konnej w Twerze; po śmierci ojca (ok. 1857 r.) osiadł na roli w maj. Szawkoty. Podczas powstania styczniowego wziął czynny udział w organizacji powstańczej pow. rosieńskiego i stanął na czele formującej się partii. Partia ta całkiem niemal niezaopatrzona w broń, ukrywając się w lasach Cytowiańskich, rozproszyła się po niefortunnej potyczce 25 marca 1863 r. między Cytowianami (pow. rosieński) a Szydłowem, sam zaś naczelnik Z. Cytowicz poległ, licząc wówczas około 35 lat[2].

O śmierci Cytowicza pisał Stanisław Zieliński: „[7 kwietnia 1863 r.] Naczelnik woj. powiatu rosieńskiego, Zygmunt Cytowicz, zgromadził pod Cytowianami oddział około 250 ludzi. Moskale, zawiadomieni o organizującym się oddziale, wyruszyli nań 3-ma kolumnami z Lidowian i Szydłowa. Dowódca powstańczy wysłał w zasadzkę Pawła Cytowicza przeciw jednej z kolumn. Moskale, po krótkiej wymianie strzałów, cofnęli się, lecz wnet zawrócili i uderzywszy na lewe skrzydło, dowodzone przez Ciszkiewicza, które ze swoim oddziałem połączył się z Cytowiczem, rozproszyli się i wdarli się do środka obozu powstańczego. Cytowicz rzucił się z kosynierami na nieprzyjaciela, ale ogień moskiewski rozproszył kolumnę, dowódca zaś sam poległ, przeszyty kilkunastu kulami.”[3]

Upamiętnienie w postaci głazu ogrodzonego drewnianym płotem.

[1] Biografia opracowana przez D. Lewickiego

[2] Pamiętniki Jakóba Gieyszorta z lat 1857-1865. Tom II, Wilno. 1913, s. 266.

[3] Zieliński S. Bitwy i potyczki 1863-1864, Raperswil, 1913, str. 289

Inskrypcja

informacja w j. lit. sporządzona przez Park Regionalny w Cytowianach.