Miejsce urodzin Marszałka Józefa Piłsudskiego w Zułowie

Dobra zułowskie należały w XIX w. do rodziny Billewiczów, z której wywodziła się matka Józefa Piłsudskiego – Maria Piłsudska z domu Billewicz. Józef Piłsudski spędził w Zułowie 7 lat dzieciństwa. Niegdyś na teren dworski wiodła murowana brama z herbami Ogińskich. Dwór Piłsudskich był budynkiem jednopiętrowym, zbudowanym z drzewa modrzewiowego, na kamiennej podmurówce. Nakryty był wysokim gontowym dachem. W miejscu zniszczonego pożarem dworu 10 października 1937 r. został zasadzony dąb.

W 1874 r. majątek spłonął w pożarze, a rodzina przeniosła się do Wilna. Po śmierci Marszałka postanowiono przekształcić wcześniejszą ideą odbudowy dworku w projekt utworzenia miejsca pamięci narodowej o Józefie Piłsudskim. Do realizacji wybrano projekt inż. arch. Prof. Romualda Gutta i inżyniera ogrodnictwa Alicji Scholtzówny, który zakładał stworzenie w Zułowie parku-rezerwatu, który nie przewidywał odbudowy dworu. Otwarcie parku-rezerwatu nastąpiło w 1937 r.  z udziałem władz państwowych, prezydent Ignacy Mościcki zasadził w obrębie fundamentów dąb,  w miejscu gdzie miała znajdować się kołyska Józefa Piłsudskiego. W 1939 r. po wkroczeniu Sowietów na Wileńszczyznę cały rezerwat został zniszczony, zaś po wojnie władze sowieckie urządziły w nim sowchoz. Zawirowania historyczne cudem przetrwał dąb posadzony przez prezydenta Mościckiego. Po II wojnie światowej na fundamentach dworu Piłsudskich wzniesiono sowchozowe obory, po odzyskaniu przez Litwę będące w stanie ruiny, a następnie rozebrane staraniami ZPL.

Kwestią losów dawnego majątku Piłsudskich zainteresował się na początku XXI w. Związek Polaków na Litwie, który w latach 2005-2013 wszedł w posiadanie dwóch działek ziemi po dawnym majątku. Na początku XXI wieku Zarząd Główny ZPL podjął decyzję o nabyciu 3-hektarowej działki w miejscu dawnego dworu Piłsudskich i przywróceniu mu stanu sprzed 1939 r., kiedy istniał tu Rezerwat Pamięci Marszalka. Z dużymi trudnościami udało się odzyskać część terenu i rozpocząć prace porządkowe. W uroczystości odsłonięcia pamiątkowego kamienia w 2005 r., obok członków ZG z prezesem Michałem Mackiewiczem na czele i Święciańskiego Oddziału ZPL oraz kombatantów, udział wzięli radca ambasady RP na Litwie Paweł Cieplak i konsul generalny RP w Wilnie Stanisław Cygnarowski. W maju 2010 r. w Zułowie zapoczątkowano sadzenie dębowej Alei Pamięci Narodowej, mającej upamiętniać ważne dla Polski daty i wydarzenia historyczne oraz wybitnych rodaków. Posadzono pierwsze dwa dęby, z których jeden poświęcono pamięci ofiar Zbrodni Katyńskiej, a drugi – pamięci prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, zmarłego tragicznie w katastrofie lotniczej 10.04.2010 r. sukcesywnie sadzone są kolejne dęby i ustawiane kolejne stele. Na terenie należącym do ZPL powstała aleja pamięci narodowej, wzdłuż której sadzone są dęby i ustawiane stele upamiętniające ważne postaci polskiej historii oraz wydarzenie historyczne.

W 2012 r. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska” rozpoczęło wielką narodową zbiórkę, której celem było zdobycie środków na budowę Miejsca Pamięci Narodowej w Zułowie. Opracowano wstępną koncepcję architektoniczną, która miała nawiązywać do przedwojennego projektu prof. R. Gutta, uruchomiono także specjalną stronę internetową (http://dworekmarszalka.wspolnotapolska.org.pl/), której celem było rozpropagowanie akcji.

16 XI 2005 r. stanął pomnik: granitowa 3-metrowej długości bryła, na której obok godła zamieszczono stosowne napisy.

 

Inskrypcja

Obok godła słowa Marszałka: "Są ludzie i są prace ludzkie, tak silne i tak potężne, że śmierć przezwyciężają, że żyją i obcują między nami" Obok napis: "Dąb jako symbol wieczności / posadzony został 10 października 1937 roku / przez Prezydenta Rzeczypospolitej / Ignacego Mościckiego / i Marszałkową Aleksandrę Piłsudską / w miejscu kolebki pierwszego / Marszałka Odrodzonej Polski / JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO", poniżej tekst w j. lit.: "Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek / POLSKA POWSTAŁA, BY ŻYĆ!"/ "Miejsce urodzenia Marszałka jest pod opieką / Związku Polaków na Litwie"